Eerder geplaatst op Archined
Er is veel nationale en internationale lof voor wat er op een voorheen vergeten stukje Rotterdam gebeurt; een stukje grond dat in afwachting is op zijn transformatie tot A+++-locatie met internationale allure. Maar tegelijkertijd is ook niet alles even onomstreden. Half december vond een debat plaats over het Schieblock en de Luchtsingel georganiseerd door AIR en ZUS. Aanleiding waren vragen over de financiering van de Luchtsingel, maar de avond ging vooral over de dreigende sloop van het Schieblock. Hoe tijdelijk is tijdelijk?
Kort de geschiedenis. ZUS zit sinds 2002 antikraak in het Schieblock, een kantoorpand op de hoek van het Schiekadeblok in het Rotterdam Centraal District (RCD), nabij het Centraal Station. In die periode ontwikkelt de gemeente Rotterdam plannen voor het RCD. Voor de gemeente is het RCD de belangrijkste troef om de internationale concurrentiepositie van de stad te verbeteren. Daarop anticiperend vergaart de Rotterdamse ontwikkelaar LSI een groot deel van het vastgoed en grond van het Schiekadeblok, waaronder ook het Schieblock. Het wordt wat stiller en de crisis breekt uit.
In 2009 koopt de gemeente de grond van LSI op om het vervolgens via erfpacht weer uit te geven aan de ontwikkelaar. Hiermee krijgt LSI meer directe financiële middelen om het project op te starten. Met deze constructie wordt de gemeente ook financieel belanghebbende bij de ontwikkeling van dit stuk stad. LSI wil het Schieblock slopen en in afwachting van concrete bouwplannen een grasveld aanleggen. ZUS legt zich daar – logischerwijs – niet bij neer en maakt samen met ondernemer in tijdelijke huisvesting CODUM een plan voor tijdelijk gebruik van het gebouw in de periode tot nieuwbouw. LSI is enthousiast en schort de sloopplannen op. ZUS/CODUM krijgen groen licht voor een periode van 5 jaar. Het resultaat: een Schieblock vol kleine bedrijven en ondernemers en tal van interessante ontwikkelingen er omheen.
Het Schieblock is daarmee een mooi voorbeeld geworden van waardecreatie voor de stad in een tijdelijke overgangsfase. Niets nieuws onder de zon natuurlijk, denk bijvoorbeeld aan het Oosterdokseiland in Amsterdam met het Post CS gebouw waar onder andere het Stedelijk Museum tijdelijk in zat. Een tijdelijke invulling kan zo een trigger zijn voor een succesvolle gebiedsontwikkeling. Belangrijk verschil met Post CS is echter dat het Schieblock zijn tentakels als een octopus letterlijk uitspreidt over de omgeving en zich zodoende ‘vastzuigt’ in de stad. Met € 4 miljoen gemeentegeld (in 2012 ontvangen van het Rotterdamse Stadsinitiatief) wordt er een houten brug gebouwd die dwars door het Schieblock heen loopt en een verbinding maakt naar de Minimall aan de overkant van het spoor. Van datzelfde geld wordt onder andere ook nog een park aangelegd en er is bovenop het Schieblock een dakakker gerealiseerd. Deze gemeentelijke subsidie maakt de gemeente ook belanghebbende in het (voorlopige) behoud van het Schieblock. Nu slopen zou weggegooid belastinggeld zijn, want wat is die Luchtsingel zonder het Schieblock? Het pand zit inmiddels vol met creatieve mondige burgers: de plaatselijke culturele elite met een bovengemiddelde invloed op de publieke opinievorming. Dit bleek ook tijdens het debat waar werd opgeroepen tot behoud van het Schieblock.
Rendering van Luchtsingel door ZUS
Medio 2014 loopt de 5-jarige afspraak tussen LSI en ZUS/CODUM ten einde. Tijdens het debat werd duidelijk dat Luc Smits, eigenaar van LSI, het Schieblock voorlopig wil laten staan. In de nieuwbouwplannen voor het Schiekadeblok wordt de locatie van het Schieblock als laatste ontwikkeld, wat betekent dat het nog wel tien tot twintig jaar kan duren voor hier gesloopt gaat worden. Op dit moment zijn er gesprekken tussen LSI en ZUS/CODUM hoe invulling gegeven kan worden aan de komende periode van tijdelijkheid. Wat precies de consequenties zijn voor de huidige huurders wordt als het goed is begin 2014 duidelijk. Onzekerheid hoort bij de tijdelijkheid van het concept waar relatief lage huren tegenover staan, maar dat was niet iets waar de toehoorders, veelal huurders van het Schieblock in de afgeladen en dampende ruimte aan wilden. De Facebookpagina Red het Schieblock werd in korte tijd meer dan 4000 keer geliked. Het ziet er dus niet naar uit dat de tijdelijke gebruikers met stille trom zullen vertrekken.
Vrijwel iedereen, inclusief LSI zelf, is positief over wat er de afgelopen jaren is neergezet in en rond het Schieblock. Het levert een onomstotelijke meerwaarde op voor de stad en de ontwikkeling van de omgeving van het Schiekadeblok. Het kan dan ook duidelijk gezien worden als een investering die zichzelf terug verdient. Maar wat ook duidelijk wordt is dat voorzichtigheid geboden is wanneer je bij een gebiedsontwikkeling tijdelijke invullingen de ruimte geeft, want voor je het weet kom je als ontwikkelaar moeilijk of niet meer van de tijdelijke situatie af.
Omdat het Schieblock volop in the picture staat kunnen de gevolgen van de acties van de huurders groot zijn. Een ontwikkelaar zal zich in de toekomst misschien wel twee keer achter de oren krabben voor hij een tijdelijke invulling toe staat mocht blijken dat het Schieblock vanwege de publieke opinie niet meer te slopen is. Het Schieblock en de Luchtsingel blijven dus mede daarom een interessant stadsexperiment om te volgen. Een Schieblock als octopus van Rotterdam die zich definitief vastzuigt in de stad? Of zal hij uiteindelijk toch losgeweekt worden om plaats te maken voor nieuwbouw? De tijd zal het leren.