Eerder geplaatst op Vers Beton

De nieuwe markthal staat nu nog te schitteren in solitaire glorie, maar ernaast moet nog een gebouw verrijzen: Rotta Nova. Voor dit woongebouw aan de Hoogstraat wordt op dit moment een nieuw ontwerp gemaakt door Klunder Architecten uit Rotterdam, onder andere bekend van appartementengebouwen De Hofdame aan de Binnenrotte en 100Hoog aan de Wijnhaven. Dit doen ze in opdracht van ontwikkelaar Van Herk Groep die eigenaar is van de grond. Eigenlijk zou er tegelijk met de Markthal gebouwd worden naar een ontwerp van architect Frits van Dongen, maar het project is destijds niet van de grond gekomen. Het nieuwe ontwerp bestaat uit twee woontorentjes van ongeveer 70 meter hoog op een onderbouw met horeca en winkels.

Rooilijn

Begin dit jaar zijn er door de gemeente nieuwe stedenbouwkundige randvoorwaarden opgesteld voor Rotta Nova. In maart 2013 is het nieuwe bestemmingsplan voor het Laurenskwartier, waar het plan in valt, onherroepelijk geworden. De locatie die aldus is vastgelegd komt neer op de footprint van het gesloopte naoorlogse flatgebouw, alleen dan wat breder richting Markthal. Opvallend in de randvoorwaarden is de onderstaande passage:

“Een heldere structuur van openbare ruimten maakt de stad tot een samenhangend geheel. Continue rooilijnen spelen hierbij een belangrijke rol. In Rotterdam is dat nog niet overal het geval; met name de rooilijnen van de binnenstad zijn soms zeer zwak. Nieuwe gebouwen moeten de rooilijnen van de stad dus versterken.”

Een rooilijn is de denkbeeldige lijn die de straatwand vormt. Als gebouwen terug staan ten opzichte van overige gebouwen aan een straat dan staan ze niet in de rooilijn, zoals ook aan de Binnenrotte vaak het geval is. Pleinen of straten worden voornamelijk gevormd door de bebouwing er omheen. Als die bebouwing geen duidelijke structuur volgt geeft dit voor de gebruiker een onduidelijke beleving: wat voor ruimte is het en wat moeten we ermee? De structuur maakt het aangenaam om ergens te verblijven, of juist onaangenaam als de structuur totaal ontbreekt. Historische steden worden gekenmerkt door een dergelijke structuur, een consequente verzameling van duidelijk vormgegeven straten en pleinen. In Rotterdam gaat dat dus vaak mis. Nieuwe gebouwen zouden dan ook de structuur van de stad moeten volgen en zich niet moeten gedragen als solitaire gebouwen in een zee van nutteloze ruimte.

Boven geplande situatie, onder situatie met Rotta Nova in de rooilijn van de Binnenrotte.

Losse gebouwen

Een belangrijke oorzaak van dit probleem is de moderne opzet van het Rotterdam van de wederopbouw met veel losse gebouwen, waar steden met een meer historische opzet uit bouwblokken bestaan met daarin meerdere gebouwen die op elkaar aansluiten. De losse gebouwen hebben vaak veel ruimte om zich heen en vormen daardoor een amorfe ruimte waar je je verloren voelt. Ook hebben ze vaak achterkanten aan het openbare gebied.

Denk bijvoorbeeld aan het Maritiem Museum dat met een dode achterkant naar Plein 1940 staat. Of even verderop de toren van Robeco die totaal los staat van de stedelijke structuur en daarmee een onaangename tochtige ruimte creëert. Deze gebouwen leveren loze, onaangename en vaak windrijke stukken buitenruimte op die ook nog eens veel onderhoud kosten.

Breuk met beleid

Rotta Nova dook dit voorjaar op bij Instagram, waar Sjoerd Berghuis, architect en partner bij Klunder Architecten, enkele schetsontwerpen en een foto van een maquette met een massastudie plaatste. Het bestaat in de footprint uit een rechthoekig gebouw met op de koppen twee torentjes. Opvallend is dat het gebouw aan de Binnenrotte niet de rooilijn volgt maar hier een stuk van terugstaat.

Met het oog op de stedenbouwkundige randvoorwaarden is dat opmerkelijk. We hebben hier een nieuw gebouw dat volgens de nieuwe richtlijnen de rooilijnen in de stad moet versterken. Waarom is er niet voor gekozen om Rotta Nova tot aan de rooilijn van de Binnenrotte te bouwen? Volgens het huidige bestemmingsplan zou dat dan deels op de bestemming verblijfsgebied liggen, maar dat bestemmingsplan is zeer recent en pas gemaakt nadat het oude gebouw op deze plek al was gesloopt. Waarom is er in dat bestemmingsplan dan juist geen ruimte gemaakt om Rotta Nova tot aan de rooilijn van de Binnenrotte te kunnen bouwen?

Modernistisch denken

Wat mij betreft is het een onbegrijpelijke gemiste kans. Dat de stedenbouwkundige randvoorwaarden, gebaseerd op het schetsontwerp van de architect en ontwikkelaar, worden aangehouden volgens het bestemmingsplan is logisch. Een wijziging van de bestemming van verblijfsgebied naar te bebouwen gebied zou waarschijnlijk veel extra tijd kosten. Het tijdelijke grasveld op de bouwlocatie geeft nu overigens precies aan hoe het gebouw zou moeten staan want dit volgt exact de rooilijn.

De mogelijke reden van het terugleggen van Rotta Nova ten opzichte van de rooilijn is dat men de Markthal prominent naar voren wil laten springen ten opzichte van de omliggende gebouwen. Maar dat is speculeren van mijn kant. Maar als dat zo is dan wordt het belang van het vrijstaande icoon weer belangrijker geacht dan de structuur van de stad zoals nota bene benoemd in het eigen beleid. En dan wint ondanks het beleid het modernistische denken toch weer van de stedelijke structuur.

Dus Gemeente Rotterdam en Van Herk Groep: kijk samen met Klunder Architecten nog eens goed naar de situatie aan de oostkant van het plan Rotta Nova. Pak hier gewoon de rooilijn op van de Binnenrotte, al is het maar over twee bouwlagen. Het zou dit stuk stad zoveel logischer maken, extra meters verhuurbaar oppervlak opleveren en voor de gemeente minder vierkante meters te onderhouden pleinruimte. Bovendien zou het een logisch vervolg zijn op het zelf geformuleerde beleid. Nu is de kans om het goed te doen, en dit stukje stad weer wat meer structuur te geven. Misschien duurt het wat langer, maar de stad wordt er uiteindelijk wel echt beter van.